Megalomania sarmacko-nacjonalistyczna

 

  Mój blogowy kolega napisał: „Poza tym [sarmatyzm] jest to spektrum kultury narodowej, pojęcia Ci obcego, którego boisz się jak diabeł święconej wody. W formie ideologii przetrwał zabory, kultywowano w dworach szlacheckich najbardziej (...) wartościowe cnoty przodków”¹. Nie wiem czy się boję jak diabeł święconej, ale na pewno mam ambiwalentny stosunek do tego, co dziś nie tylko władza nazywa spektrum kultury narodowej. Wiecie dlaczego? Bo za dużo w niej megalomanii i mesjanizmu, które mnie wręcz odrzucają, a są tak charakterystyczne dla idei narodowo-katolickiej. Spór poszedł dalej. „Poczytaj sobie trochę Brucknera, Bystronia - będziesz wiedzieć skąd się wziął mit założycielski szlachty dlaczego i jaki miał wpływ na kulturę i jak kształtował późniejszą mentalność ludzi, którzy przechowali tą kulturę do lat XX”. Przyznam, że nie cierpię, gdy mi ktoś narzuca, co mam czytać, w końcu mam swój gust i nim się kieruję przy wyborze lektury. Ponieważ mój oponent dodał „Broń Boże nie czytaj! Jeszcze zmądrzejesz”, postanowiłem zmądrzeć na modłę narodowców. A co mi tam, w moim wieku ryzyko zmiany poglądów jest niewielki. I takim to sposobem trafiłem na Jana Stanisława Bystronia „Megalomania narodowa”².

  Ja to kręcę, chyba Najświętsza Panienka naprowadziła mnie na ten tekst! Mój oponent powinien ją koniecznie przeczytać. Moja krytyka sarmatyzmu to nic w porównaniu z tym jak ów sarmatyzm zbeształ i sponiewierał J. Bystroń. Nawet wpływ szlachty na kulturę polską, na mentalność ludzi tą kulturą zachwyconych, nie zostało przez Autora oszczędzone. Uspokoję, nie mam zamiaru streszczać tej książki, bo o pokracznych mitach sarmatyzmu pisałem w poprzedniej notce. Lektura Bystronia mnie tylko utwierdziła we własnych przekonaniach. Zresztą, jak się okazało – całkowicie słusznych. Niemniej zaciekawiło mnie coś innego. Bystroń porusza temat, z którym nawet ja, ateista, miałbym problem. Pisze: „Jeżeli Jehowa mówi Mojżeszowi: „Nie będziesz miał innych bogów przede mną'', to stwierdza jedynie swą wyższość, nie negując istnienia innych bogów plemiennych. Chrystianizm staje na nieznanym dotychczas stanowisku, nie uznając innych bóstw poza Bogiem w Trójcy Świętej jedynym, którego nie ogranicza do jednego tylko plemienia, ale oddaje mu rządy całego świata. (...) szlachetny, w wielkim stylu, utopijny idealizm kosmopolityczny pierwszych gmin chrześcijańskich przeciwstawia się doktrynom plemiennym, czyli (w myśl dzisiejszych pojęć) nacjonalistycznym. Walka dwóch diametralnie odmiennych poglądów jest treścią dziejów chrześcijańskiego świata”³. Musiałem przeczytać ten fragment dwa razy, bo trudno było uwierzyć, kogo mi mój blogowy kumpel polecił. Jak dalej twierdzi Bystroń „doktryna chrześcijańska jest zbyt idealna, zbyt abstrakcyjna, aby mogła zapanować w zupełności, wymaga ona już wysokiego stopnia rozwoju intelektualnego, aby ją pojąć, cóż dopiero, aby przejąć się nią i stosować w życiu”. Chrześcijaństwo stanęło ponad bogami plemiennymi i zakładając istnienie jedynego Boga, starało się uzasadnić jedność całego świata ludzkiego. Paradoksalnie prowadziło to do nadużywania religii dla celów walki narodowej, często również rasowej.

  Bóg w pojęciu ogromnej większości chrześcijan jest dla wielu związany ściśle z tym czy innym narodem. Im bardziej zagłębiamy się kulturę jakiegoś narodu, tym bardziej zakorzenione są podobne zapatrywania. „Człowiek [nie tylko – dopisek mój] mało wykształcony może wyobrazić sobie Boga inaczej jak przez podniesienie do niebiańskich wyżyn stosunków ziemskich. Stąd też oczywiście naród polski czasów sarmacji wyobraża sobie cały świat ponadziemski na wzór szlachecki; w głowie sarmaty przecież nie powstanie nigdy wątpliwość, że w niebie mówią innym językiem niż polskim, który przecież jest każdemu zrozumiały”⁴. A już, co do Matki Boskiej, to jest nasz sarmata najgłębiej przeświadczony, że tylko Polakami zajęta. Jest to nieuniknione nacjonalizowanie Boga w umysłach ludzi, nieumiejących sięgnąć myślą nieco głębiej czy szerzej. Jeżeli jednak chodzi o podkreślenie specjalnej opieki Boga (Matki Boskiej czy świętych) nad jakąś grupą społeczną czy nad jakimś jej przedsięwzięciem, zwłaszcza nad wojną, to tutaj nie ma żadnych trudności – tego rodzaju nacjonalizacja bóstwa jest czymś wręcz powszechnym. Nie było chyba ważniejszej akcji, której by nie umiano uzasadnić wolą Bożą. W Polsce Matka Boska nosi od czasów Jana Kazimierza tytuł Królowej Korony Polskiej. Jako ciekawostka: „w przeddzień powstania państwa polskiego w dyskusji o przyszłym jego ustroju jeden ze znanych publicystów podniósł (zdaje się, zupełnie serio) projekt, aby za królową uznać zgodnie z poglądami szerokich mas Matkę Boską, a regencję powierzyć papieżowi jako namiestnikowi Chrystusowemu” (sic!) Najczęściej spotykamy się z zapewnieniami, że Bóg sam prowadzi hufce swego narodu do wojny, że w decydującej chwili przechyla cudem zwycięstwo na stronę wiernego sobie ludu. A współcześnie? Warto przypomnieć „cud na Wisłą”, gdzie Matka Boża rozpędziła kacapów, a w co nawet współcześni, w XXI wieku wierzą bez zastrzeżeń. Wiara w określonego Boga narodowego kształtuje wierzenia religijne szerokich mas w duchu nacjonalizmu, a przez to podtrzymuje skutecznie wiarę w wyższość narodu, uzasadnia imperialistyczne dążenia (patrz idea Międzymorza).

  Wprawdzie czytana przeze mnie książka została wydana w 1995 roku, niemniej jej pierwsze wydanie pochodzi z 1935 roku (wydawnictwo „Rój”). I w tym miejscu dopada mnie pytanie: czy ten Jan Stanisław Bystroń nie był jakimś prorokiem? Wyprowadza on megalomanię z pojęcia wiary we własne siły, jednakże wiary wypaczonej, patologicznej. Owa sarmacka megalomania i mesjanizm idealnie pasują do dzisiejszych czasów rządów Zjednoczonej Prawicy oraz do wielu kaznodziei polskiego Kościoła. I to podobno są najwartościowsze cnoty naszych przodków. Tego nie da się inaczej określić jak wulgarnym: ja pierdzielę!

 

 

Przypisy:

1 - https://delator1004.blogspot.com/2022/05/porozmawiajmy-o-penisie.html
2 - książkę w formacie pdf można pobrać tu: https://docer.pl/doc/ss5cxc8
3 - wszystkie poza wstępem pochodzą z „Megalomanii narodowej”
4 - ten cytat jest wyjątkowo sparafrazowany przeze mnie