Pochwała głupoty

 

  Nie, nie będę streszczał traktatu filozoficznego Erazma z Rotterdamu. On zresztą opisywał głupotę epoki renesansu, a ja bym chciał napisać coś o czasach współczesnych, przy czym od razu dodam, że nie mam się za naukowca socjologa, który potrafi jednoznacznie określić, czym jest głupota, ani jaki ma zasięg. Jak pisze pewien znany kaznodzieja, znawca omawianego dziś tematu: mało kto wie, że we Wszechświecie najbardziej rozpowszechniony jest wodór. Na drugim miejscu właśnie ta nieszczęsna głupota. O dziwo, choć jestem ateistą, w pełni się z nim zgadzam. Czymże więc ona jest? Definicji jest tak dużo jak samej głupoty, mnie najbardziej odpowiadają dwie:
- niedostatek rozumu przejawiający się brakiem bystrości, nieumiejętnością rozpoznawania istoty rzeczy, związków przyczynowo-skutkowych i kojarzenia;
- wypowiedzi, zachowania, czyny pozbawione sensu i chorobliwe zamiłowanie do inwektyw, kalumnii, obelg i głupich dowcipów.
Paradoksalnie ma ona też pozytywny aspekt - jest brzemieniem, które nosi bliźni (głupiec), aby ostrzegać innych przed upadkiem. W tych okrągłych, pustych oczach głupca oraz paplaniu językiem od rzeczy, da się wyczytać ostrzeżenie: uważaj abyś sam głupcem się nie został.

  Istnienie głupoty w ludzkim świecie nie ulega wątpliwości. Nie można stawiać pytania: czy głupota jest możliwa? Walka z faktami jest pierwszym przejawem głupoty. Pytanie powinno brzmieć: jak jest ona możliwa? I tu rodzi się prawdziwy problem, przynajmniej dziś, kiedy większość z nas może się uważać za ludzi inteligentnych (poza przypadkami klinicznej tępoty umysłowej). Wszyscy jesteśmy w jakimś stopniu osobami wykształconymi, przynajmniej w Europie. Moja prywatna opinia brzmi: głupota jest nieodłączną towarzyszką inteligencji i tylko od nas samych zależy, która z tych cech góruje nad drugą. Człowiek inteligentny, nawet średnio zaawansowany, zastanowi się dwa razy zanim palnie głupotę, choć tak do końca nie zawsze da się jej uniknąć. Spokojnie, w minimalnej skali jest ona dopuszczalna. Natomiast głupiec, nawet jeśli mu to powiesz wprost i tak się ma za mędrca, którego rozum sięga Himalajów, nic to, że w tym przypadku Himalajów absurdu. Czasami równolegle jest grafomanem, który chce być równy Miłoszowi lub Lemowi, choć prawdopodobnie nie ma rozeznania, który z nich jest poetą, a który pisarzem science fiction. Równocześnie ma się również za mistrza obelg, które wyjątkowo poprawiają mu humor i samoocenę. Wprawdzie każdy z nas ma jakieś słabości, ale prawdziwy głupiec nigdy nie mówi mądrze, zaś taki pasjonata amator nie tylko głupio gada, ale i męczy, nudzi, wymądrza się i puszy. Paradoksalnie czasami coś powie z sensem (choć nie wiem czy jest tego świadomy). Szkoda tylko, że tak rzadko jak rzadka jest ilość zajęcy występujących w Puszczy Noteckiej. Głupiec często czuje, że coś z nim jest nie tak i lgnie do mądrzejszego, aby móc się na nim wesprzeć, ale uwaga – ostrzegam, w konsekwencji i tak zechce się zemścić za to, że ma mniejszy, nieraz tylko śladowy iloraz inteligencji (IQ). Znam to z autopsji.

  Ludowa mądrość mówi, że prości ludzie bywają mądrzejsi od tych wykształconych „z miasta". Prawda, bywają, aczkolwiek rzadziej niż się to ogółowi zdaje. Człowiek nie może się podnieść ciągnąc za własne włosy, ani kamień nie może poruszać się wbrew matematyce, czyli wbrew fundamentalnie rozumianej logice. To, co jest wbrew logice, czyli to, co jest z nią sprzeczne, nie może istnieć w przyrodzie. A człowiek głupi może istnieć i sobie powiedzieć, że „dwa plus dwa równa się lampa”. W takiej regule rozpowszechnia swoje ulubione dowcipy, obelgi, kalumnie i impertynencje. I wyobraźcie sobie, że nic się nie dzieje. Pioruny nie biją, tsunami nas nie zalewa, woda nie staje się plazmą, a świat nadal istnieje – tyle, że jakby nieco głupiej. Człowiekowi z „logiką lampy” pewnie żyje się lepiej w tym świecie, lepiej od innych, wszak większość z nas ustępuje lub przytakuje głupcom. Osobiście nie potrafię rozumieć dlaczego? Świętych krów, nie tylko w Indiach jest za tyle.

 

Przypisy:
Całość oparta na artykule ks. Michała Hellera: https://wyborcza.pl/magazyn/7,124059,28264860,dlaczego-kant-byl-jeden-a-kanciarzy-jest-az-tylu.html
Foto: „Alegoria-głupoty - Quentin-Massys” – Agencja „Wyborcza”.